De idioot - Fjodor Dostojevski

'Misdaad en straf is zo ongeveer de beroemdste detectiveroman uit de wereldliteratuur, geschreven met een geweldige handicap voor de schrijver: de lezer weet wie het gedaan heeft, en wordt toch in voortdurende spanning gehouden of de dader gepakt wordt of niet.' - Karel van het Reve

Vorst Mysjkin, bijgenaamd de idioot, is een van de origineelste hoofdpersonen uit Dostojevski's in dit opzicht toch al zo rijke oeuvre. 'Een mens die in alle opzichten goed is', een soort Jezus, maar toch een mens van vlees en bloed, hoe naïef en goed van vertrouwen hij ook is. Bij zijn terugkeer in Petersburg, na een verblijf van vier jaar in Zwitserland, wordt hij al meteen geconfronteerd met de hoofdstedelijke hartstochten van mensen voor wie alles wordt bepaald door carrière, stand, rang en geld. Hij weet zich opmerkelijk goed te handhaven; wat hem echter noodlottig wordt is de liefde. Ongewild wordt hij de spil in twee driehoeksverhoudingen. Zijn onvermogen om te kiezen tussen de beeldschone maar onberekenbare 'gevallen vrouw' Nastasja Filippovna (die op haar beurt niet kan kiezen tussen hem en de exuberante Rogozjin), en de even beeldschone, intelligente, aristocratische en 'reine' Aglaja leidt tot een van de meest bloedstollende en aangrijpende ontknopingen uit de wereldliteratuur. De idioot is geschreven in 1867 en 1868 in een zwarte periode van Dostojevski's leven, toen hij met zijn jonge vrouw op de vlucht voor zijn schuldeisers in Duitsland, Zwitserland en Italië verbleef, waar hij het weinige geld dat hij nog had aan de roulette verspeelde en waar zijn eerste kind werd geboren en enige maanden later stierf.

Tien redenen om dit meesterwerk te lezen: 1. Het hoofdthema van het boek, de verhouding tussen religie en ratio, is actueler dan ooit. 2. Het tweede thema, wat is misdaad, is actueler dan ooit. 3. Het derde thema, de gerechtelijke dwaling, is actueler dan ooit. 4. Alle literaire en stilistische registers worden opengetrokken. 5. Het is een razend spannende whodunit. 6. Het is een boek vol religieuze gedachten. 7. Het is een boek vol atheïstische ideeën. 8. Uiteenlopende overtuigingen worden virtuoos naast en tegenover elkaar geplaatst. 9. Het hele boek is prachtig maar twee hoofdstukken, 'De grootinquisiteur' en 'De duivel', zijn absolute toppen in de wereldliteratuur. 10. De schitterende vertaling van Arthur Langeveld, bekroond met de Martinus Nijhoffprijs.

Dit deel van Dostojevski's Verzamelde werken bevat het Dagboek van een schrijver. In 1873 werd Dostojevski redacteur van het weekblad Grazdanin (De burger), waarin hij dit dagboek in maandelijkse afleveringen publiceerde. Het bevat zowel persoonlijke notities, anekdotes en columnachtige stukken als korte verhalen.