De mooiste boeken van 2017

Een zachte hand sloeg bij mij in als een bom. Dit is literatuur die iets verwoordt waar je anders alleen een vaag onderbuikgevoel bij hebt. Wat een gave om met je vertelkunst ook nog eens een vlijmscherp portret van de maatschappij neer te zetten. Wegkijken kan niet (meer).

Dit boek hangt ergens tussen een roman en een graphic novel in. Het is een verhaal over een meisje dat opgroeit in een streng gereformeerd milieu in Zeeland. Het bijbelse taalgebruik vind ik prachtig en vervreemdend, net als de vele tekeningen die het verhaal illustreren. Het is een uniek boek en wellicht niet voor een groot publiek, dus ik breek graag een lans voor Een lamp voor mijn voet.

De titel moet je vooral met een knipoog lezen, wat mij betreft. Beroemd worden kan altijd nog. Eerst maar eens fijn tekenen. Aan de hand van vijftig erkende meesterwerken van kunstenaars kun je met dit boek je tekenvaardigheden vergroten en word je aangemoedigd eens wat nieuws uit te proberen. Er is nu eens geen sprake van een overweldigende hoeveelheid informatie die imponeert en ontmoedigt nog voordat je goed en wel bent begonnen. Dit boek is laagdrempelig en diepgaand tegelijk, zonder vakjargon. Chapeau!

Een prentenboek voor jong en oud met prachtige, oriëntaalse tekeningen. Je maakt kennis met de vader van de art deco in een leuk verhaal over hoe Poiret tot zijn creaties kwam en hoe hij tegen de stroom in een prachtige nieuwe stijl introduceerde in Parijs.

Lissabon 1942. Een joodse man van Duitse afkomst kijkt naar een groot passagiersschip in de haven. Hij weet dat dat schip richting Amerika, richting de vrijheid gaat. Hij heeft samen met zijn vrouw veel landen moeten doorkruisen en ontberingen moeten doorstaan om deze havenstad te bereiken. Ze beschikken echter niet over het meest waardevolle: de juiste papieren voor de overtocht. De situatie lijkt uitzichtloos.
Dan wordt de hoofdpersoon aangesproken door een man die hem twee tickets naar de vrijheid aanbiedt. In ruil hiervoor wil de vreemdeling zijn verhaal vertellen. De twee gaan van het ene café naar het andere. De een vertelt. De ander luistert. Het is het verhaal van veel ellende tijdens de vlucht uit nazi-Duitsland via Zwitserland, Frankrijk, Spanje en Portugal. Alles bij elkaar een prachtig en tegelijkertijd schrijnend liefdesverhaal.
De kracht van Remarque is dat hij erin slaagt de ellende op zo’n poëtische manier te vatten.

Ik heb genoten van deze werkelijk prachtige familiekroniek over Thomas Mann, zijn vrouw Katia en hun wonderlijke vijfkoppige kinderschare. Iedereen komt rijkelijk aan bod. En dat naadloos in de tijd verweven.

Bij hun eerste ontmoeting tijdens een zwerftocht door de bergen stuit de stadsjongen en verteller Pietro samen met het bergjoch Bruno op een poel met vissen.
‘Zijn het forellen?’ fluistert Pietro.
‘Vissen,’ zegt Bruno.
Treffender kun je het verschil tussen de twee jongens niet weergeven. Deze eerste ontmoeting is het begin van een vriendschap voor het leven. En dat is ook de rode draad in dit boek.
Voor mij is het bovenal een pleidooi voor de zelfverkozen eenzaamheid, alsmede een ode aan de weldaad van de natuur. ‘Je kunt de thuisblijvers onmogelijk duidelijk maken hoe je je daarboven voelt,’ wordt er op een gegeven moment in dit verhaal gezegd. En toch is de auteur hier glansrijk in geslaagd.

Bij verschijning van dit boek in januari was ik meteen zwaar onder de indruk door de vormgeving. Ik vond het toen al, zonder het te hebben gelezen, het Mooiste Boek van het Jaar! Lezing volgde pas maanden later. De omvang van het boek (ruim 1300 bladzijden) joeg me namelijk behoorlijk schrik aan. Inmiddels ben ik halverwege en kan ik bekennen dat de inhoud het qua schoonheid wint van het omslag.
Nino Haratischwili, een jonge Duits-Georgische schrijfster, vertelt het verhaal van haar familie, het geslacht Jasji. Ze begint rond 1900 in Georgië en eindigt bij haar jonge nichtje Brilka uit de titel, die de nog lege bladzijden van het achtste beschreven leven moet gaan invullen.
De familieleden hebben ieder op hun eigen manier het beste voor met het leven. Ze worden keer op keer gedwarsboomd door de grote gebeurtenissen uit de sovjet-geschiedenis. Littekens en diepe wonden blijven achter en tekenen de hoofdpersonen voor het leven. Het verdriet zit al snel in ieders genen.  
De auteur weeft alle verhalen als draden samen tot een groot familiewandkleed, waar je eindeloos naar kunt kijken en in weg kunt dromen.

Mijn collega’s hebben er in de zomernieuwsbrief al lovend over geschreven, en ik doe mijn duit nog graag in het zakje. Wat een avontuurlijk en prachtig verhaal over vriendschap en anders zijn. Dit moet wel een klassieker worden en dat is meer dan verdiend.

Om gelijk maar voorop te stellen, Het ministerie van Opperst Geluk is niet voor u bedoeld als u een prachtige roman zoekt die verhaaltechnisch perfect in elkaar steekt. Want ik durf wel te zeggen dat dit boek als roman is mislukt. U zult aanlopen tegen de frustraties van te weinig uitgewerkte karakters, verhaallijnen die niet afgemaakt worden, en een voorspelbaar en zoetsappig einde. Nu dit gezegd is kunnen we verder, want hoe bijzonder is het dat een boek ondanks alle tekortkomingen tijdens het lezen niet weg te leggen is en in de weken na het uitlezen onder je huid blijft zitten. Roy probeert de politieke en sociale problematiek in India van de laatste veertig jaar in één keer te vangen en vliegt er met genadeloze kritiek in. Ze beschrijft de spanningen en het geweld tussen hindoes en moslims aan de hand van de strijd in Kasjmir, het weken durende geweld tegen moslims in Gujarat in januari 2002 en het uitblijven van acties van de toenmalige hoogste minister van Gujarat, Narendra Modi, de huidige minister-president van India. Maar ook de problemen van de hijras, Indiase transgenders, en de schrijnende gevolgen van het kastesysteem negeert ze niet. Het is misschien te veel voor één boek, maar te belangrijk om niet over te schrijven.
De echte reden waarom Het ministerie niet weg te leggen is, is de unieke stijl van Arundhati Roy. Ik ben verliefd geworden op de intelligente en subtiele manier waarop ze haar aanvallen plaatst, hoe ze insinueert en haar publiek op waarde schat. Ze is venijnig en fel, en vol liefde en mededogen over de diversiteit van de Indiase bevolking. Ik hoop van harte dat ze niet nog eens vijftien jaar voorbij laat gaan voor ze met een nieuw boek komt.

Een van de redenen dat ik dit boek ben gaan lezen is dat telkens wanneer ik dit boek voor de winkel uitpakte ik een grinnik niet kon onderdrukken. Toen ik het eindelijk opensloeg om te zien wat de populariteit van dit boek kon verklaren had Mark Manson direct mijn aandacht met een anekdote over Charles Bukowski, een van mijn favoriete dichters. Manson is net als ‘Buk’ ook recht voor z’n raap en niet bang om tegen de haren van de huidige positiviteitsgoeroes in te strijken. Hij spiegelt de lezer de hypocrisie van de westerse wereld voor en zet er een eigen visie tegenover die drijft op eerlijkheid en verantwoordelijkheid voor eigen daden. En dat alles in niet mis te verstane taal.

Amy Liptrot schrijft eerlijk over haar problemen met haar afhankelijkheid van alcohol en haar dappere strijd om ervan af te komen. Klinkt dat niet als iets wat u graag leest, sla het boek dan vooral open om te lezen over de Orkney-eilanden, die een prominente rol spelen in haar jeugd en later in haar leven zonder alcohol.

Max, Mischa & het Tet-offensief van Johan Harstad was voor mij zonder meer het beste boek van 2017. Ik vermaakte me er de hele zomervakantie mee. Er is al veel over gezegd en geschreven. Meer dan 1200 bladzijden en verschillende verhaallijnen, prachtig met elkaar verweven. Ik genoot van het Apocalypsje Now-spelen van Max en zijn schoolvrienden. De middelbare schoolvriendschappen en -liefdes waren heerlijk om te lezen. Max’ geworstel met zijn nieuwe identiteit als Noorse Amerikaan klonk zonder meer overtuigend. Mischa’s kunstenaarsleven vond ik… niet zo interessant. Prachtig vond ik de passages over Max’ vader (hij brengt er niet zoveel van terecht als gezinshoofd).
Echt fenomenaal waren de gedeelten over oom Owen, de vrijwillige Vietnamstrijder. Wie wil weten wat de Amerikaanse soldaten daar hebben meegemaakt en welke impact de oorlog op hun latere leven heeft: lees dit boek en je leert meer dan uit welk informatief non-fictieboek ook.
Het is slechts een greep uit dit rijke, veelkleurige boek, dat het verdient om door veel mensen gelezen te worden.

Na Max, Micha en het Tet-Offensief viel ik in een diepe leesdip; verschillende nieuwe boeken die ik oppakte konden me niet boeien. Met Zuivering van Tom Lanoye kwam ik er weer helemaal bovenop.
Tom Lanoye schotelt ons niet alleen een avontuurlijk verhaal met verrassende plotwendigen voor, hij vertelt het met een ongelooflijke overtuigingskracht, waarvan je regelmatig even op adem moet komen.
Hoofdpersoon Gideon is een zonderlinge man met een uitzonderlijk beroep. Hij werkt voor de firma Extreme Cleansing en ruimt ravages op na brand, overstroming, verwaarlozing of zelfmoord.  Bladzijden lang smerige bedoeningen, ongedierte en stoffelijke resten komen voorbij. Tijdens een dramatisch hoogtepunt in het boek wordt Gideon op het nippertje uit een brand gered door zijn nieuwe collega Youssef. Van Gideons onmetelijke dankbaarheid maakt Youssef, kort daarvoor gevlucht uit een land ‘dat in de Bijbel nog volop aantrekkelijk leek, omdat het kon bogen op ongerepte olijfgaarden en bekoorlijke tempels’ handig gebruik door plots met zijn gezin voor de deur van Gideons grote huis te staan. En dan zijn we nog maar net op weg. We volgen de ingewikkelde psychologische verhoudingen tussen deze vier mensen, tussen wie de spanning regelmatig te snijden is. Ze gaan er allemaal aan onderdoor, de een nog dramatischer dan de ander.
De vertelkracht van Lanoye is groot. Zijn beeldende zinnen hebben een filmisch effect, je ziet het verhaal scherp voor je. Je ruíkt het rottende afval. Je hóórt het knetteren van de vlammen.

Ik heb onwijs genoten van Lichte jaren, het eerste deel over de familie Cazalet. Nu is er dan deel twee: Aftellen.
Deel 1 speelde zich af in de jaren 1937 en 1938, waarin de dreiging van de Tweede Wereldoorlog steeds voelbaarder werd. In deel 2 wordt de dreiging realiteit. Het is 1939 en Duitsland is net Polen binnengevallen. De vrouwen en kinderen worden geëvacueerd naar hun landhuis Home Place, waar de tienermeisjes Louise, Polly en Clary door de omstandigheden veel te snel volwassen worden. Voor hun ouders verandert alles door de oorlog.
Niets is leuker dan helemaal in een goed geschreven verhaal op te gaan. Snel naar huis omdat je wilt weten hoe het verder gaat met dat ene personage. Elk moment grijpen om weer een stukje te lezen. Voor iedereen die op zoek is naar zo’n boek is dit mijn tip! Ook mooi meegenomen: er volgen nog twee delen.

Dit boek heeft mij het afgelopen jaar het meest geraakt. Qua leeservaring vergelijkbaar met mijn eerste kennismaking met het werk van Michel Houellebecq. Wat een scherpe blik, wat een stem en zinnen die je raken als zweepslagen!
Het gegeven is heftig en wordt al aan het begin van de roman vertelt: de oppas heeft de twee kinderen vermoord. Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Na het lezen van het eerste hoofdstuk is het haast onmogelijk om het boek weer opzij te leggen. Slimani speelt meesterlijk met vooroordelen, angsten en thema’s van deze tijd en laat je als lezer verslagen achter. Dit is Literatuur met een hoofdletter!

Wat zijn er toch veel verschillende soorten boeken! De graphic novel is er een prachtig voorbeeld van: lezen en tegelijkertijd plaatjes kijken, alsof je een goede film zit te kijken. Als er dan nog muziek bij komt, is het helemaal het einde! Dat is het geval bij Nick Cave – Mercy on Me. Reinhard Kleist heeft deze bijzondere man heel goed getroffen in zijn tekeningen. Visueel en muzikaal leesgenot en een must-have voor elke Nick Cave liefhebber!

Even geen zin in een dikke roman? Lees dan dit korte, gekke, vermakelijke liefdesverhaal vol verrassingen. Met illustraties van Sylvia Weve, die echt iets toevoegen aan het verhaal. Wat een juweeltje. 
Dit is inmiddels het vierde deel in deze reeks van uitgeverij Querido. Eerder verschenen verhalen van Hella Haasse, Rascha Peper en Annejet van der Zijl, ook geïllustreerd door Sylvia Weve, die zeker ook de moeite waard zijn.

Wees onzichtbaar is een intieme, warme ontwikkelingsroman over de Turkse Metin, die opgroeit in de Bijlmer met zijn zus, moeder en tirannieke vader. Metin is een introverte, gevoelige jongen die het moeilijk heeft binnen het gezin en op school.
Het hele gezin lijdt onder de grillen van de vader, maar langzaam groeit het verzet tegen hem. Isik ontroert en vertelt een meeslepend verhaal over de jonge Metin die ondanks alle tegenslagen toch ook momenten van geluk beleeft; zijn eerste verliefdheid, vriendschap, een bijbaantje. Mooi is ook de rol van zijn moeder, die steeds meer haar eigen leven vormgeeft. Je krijgt via Metin ook een bijzondere inkijk in het leven in de multiculturele Bijlmer in de jaren tachtig. Ik heb het boek met veel plezier gelezen.

Een indrukwekkend fotoboek met een overzicht van recent werk van Annie Leibovitz.
Een groot formaat boek met vele prachtige, intieme portretten van bekendheden uit de politiek, sport-, film- en kunstwereld.

Ik wilde graag één kookboek tippen maar ik kan niet kiezen. Er is zoveel moois verschenen dit najaar. Dan maar geen uitgebreide beschrijvingen; ik noem er hier een paar. Komt u vooral zelf kijken in de winkel en maak uw eigen keuze!
Sweet – Yotam Ottolenghi
Mari plukt de dag – Mari Maris
We eten thuis – Samuel Levie
Heel veel veg! – Hugh Fearnley-Whittingstall
Home sweet home – Yvette van Boven
5 ingrediënten, snel & simpel koken – Jamie Olivier
Surinam cooking – Moreen, Aretha & Martha Waal
Heerlijk simpel – Janneke Philippi

Altijd al het geheim willen weten van de appeltaart van Winkel op de Noordermarkt, het verhaal achter de ossenworst van slagerij De Wit of het recept willen hebben van de oliebollen van Hartog? Dan is dit boek echt iets voor u. Het staat vol recepten en verhalen waarin culinair journaliste Laura de Grave ons op de fiets door heel culinair Amsterdam leidt.

Soms vind je een boek mooi. Je besluit alles van die schrijver te lezen, maar doordat er andere mooie boeken verschijnen verlies je de schrijver uit het oog en vervliegt je voornemen weer. Geeft niks, dit gebeurt met grote regelmaat. Totdat je opnieuw een mooi boek van die schrijver leest en je je sinds lang vergeten besluit ineens herinnert. Het overkwam me tijdens het lezen van Exit west van Mohsin Hamid. Dit is de schrijver van The Reluctant Fundamentalist (De val van een fundamentalist), realiseerde ik me, dat boek dat ik tien jaar geleden zo mooi vond. Waar was hij al die tijd gebleven, die Hamid? Het mooie van literatuur is dat dat niks uitmaakt. Haak gewoon weer aan bij Mohsin Hamid en zijn nieuwe boek. Lees Exit west – een sprookjesachtige roman over een jong stel dat probeert te vluchten uit een onveilig land in het Oosten, richting een onbestemde vrijheid in het Westen – en denk terug aan dat gevoel van tien jaar geleden. Misschien dat lezers in de toekomst, als Hamid weer zo’n mooi boek heeft geschreven, zich hun jongere zelf van nu zullen herinneren. Ik hoop het.

De echt goede graphic novels zijn eigenlijk altijd autobiografieën. Maus, Persepolis, de boeken van Peter Pontiac en Barbara Stok, De Arabier van de toekomst laatst nog. Stuk voor stuk steengoede graphic novels die, elk op hun eigen originele wijze, het leven van de maker verbeelden en vaak ook dat van zijn of haar voorouders. Aan dit imposante rijtje kunnen we nu een nieuwe naam toevoegen: Thi Bui. Haar ‘illustrated memoir’ The Best We Could Do is nog niet vertaald in het Nederlands, maar wordt in de VS alom bejubeld en dat is zeer terecht. Het vertelt het verhaal van Bui’s ouders, die vanwege de Vietnamoorlog hun land ontvluchten naar de VS, samen met hun vier kinderen. Thi groeit op in de VS en probeert als volwassen vrouw te achterhalen wat haar ouders hebben meegemaakt in hun thuisland. Aan de hand van Bui’s heldere tekeningen zie je door haar ogen hoe de gevolgen van een oorlog van generatie op generatie kunnen doorwerken. Zoals een Amerikaanse recensente schreef: ‘The Best We Could Do brengt een eerbetoon aan Vietnam, zoals Marjane Satrapi’s Persepolis dat deed voor Iran.’ Daar sluit ik me van harte bij aan. Uitgevers van Nederland, u weet wat u te doen staat!

Altijd al de Russen willen lezen, maar afgeschrikt door die o zo mooie maar hermetische deeltjes van de Russische Bibliotheek? Benieuwd naar het werk van Tsjechov, Babel en Toergenjev, maar weet u door alle Verzamelde Werken niet bij welk verhaal u moet beginnen? Dan hebben we het ideale boek voor u in huis: Je wordt bedankt! - pensioenverhalen door de Russische grootmeesters. Pensioen, zegt u, dat heb ik nog lang niet. Daarom juist. Wacht niet tot uw pensioen voor u de Russen leest; wie weet hoe lang dat nog duurt? Lees ze nu. Tien prachtige verhalen voor tien euro, u heeft vast nog wel een collega die binnenkort met pensioen gaat. Zeg het met literatuur: Je wordt bedankt!

Waar ik andere jaren enorm moet puzzelen op mijn eindejaarslijstje, ben ik dit jaar snel klaar. Voor mij was er eigenlijk maar één boek: de nieuwe Harstad. Bijna tien jaar deed hij erover, een schrijfproces (met veel op de grond liggen jammeren dat het allemaal toch niks zou worden, online taxirijbewijzen halen en honderden pagina’s schrappen) waarover hij in mei bij ons in de winkel heel openhartig sprak.
Zo lang als hij over het schrijven deed, zo snel lees je het uit. Max, Mischa & het Tet-offensief is zo’n zeldzame roman waar alles in zit. Overvol is ie, ja, misschien wel iets te vol hier en daar. En ja, de roman kent zijn zwaktes, en ja, Harstad springt soms wat nonchalant met zijn personages om, maar ik ben bereid hem alles te vergeven, vanwege zijn stijl en het levensgevoel dat ook dit boek weer ademt. Noemde ik Harstads Buzz Aldrin, waar ben je gebleven? altijd een ‘ode aan de bescheidenheid’ – in Max, etc gaat hij nog een stap verder: alle personages werken het liefst achter de schermen en verdwijnen in wat ze doen. Ze willen iets bijdragen, maar ze willen niet in de schijnwerpers. Het belangrijkste gevoel dat ik overhield aan dit boek is: je bent alleen, je zult het alleen moeten doen, je zult er het beste van moeten maken. En zo is het.

Las ik dan helemaal niks anders goeds dit jaar? Jawel: Schorshuiden van Annie Proulx! Warme melk van Deborah Levy! De familie Mann van Tilmann Lahme! Het bewijs van een lichaam van Alexandria Marzano-Lesnevich! Winter in Amerika van Rob van Essen! Gesprekken met vrienden van Sally Rooney!, maar ik sloeg veel andere boeken na vijftig pagina’s weer dicht en schoof nog meer opzij. De zomervakantie (normaal goed voor een boek of zes) kwam ik ternauwernood door op een oude essaybundel van Katie Roiphe (Lof van het rommelige leven – fantastisch!). Allemaal de schuld van Johan Harstad. 
En net toen ik dacht dat ik echt nooit meer van een ander boek zou kunnen gaan houden las ik Wedervaring. Een prachtig stil verhaal over twee wat oudere mensen die niks meer te verliezen hebben als het om de liefde gaat. Het is een klassieke roadnovel met ijzersterke dialogen, veel stiltes en nog veel meer sigaretten. Ik zal niet meer zeuren dat het boek zo lelijk uitgegeven is, het gaat tenslotte om de inhoud en die is prachtig, mede dankzij de vaardige vertaling van Josephine ‘Rummelplatz’ Rijnaarts.

Ik hou niet van vuurwerk, maar luid dit jaar toch uit met een grote knal: de nieuwe Murakami! Het wordt een dikke en verschijnt in twee delen. Dit is weer een Murakami zoals je ’m wilt: een eenzame man in een oud huis, een putachtige ruimte in het bos, onverklaarbaar geklingel van een bel in de nacht, geheimzinnige telefoontjes en veel eten. Murakami is de enige schrijver van wie ik zonder morren accepteer dat hij zijn personages drie keer per dag een lichte maaltijd laat klaarmaken en een vest over hun pyjama laat aantrekken. En dan de natte passages: hoe hij het flikt weet ik niet, maar bij hem klinkt ‘geslachtsgemeenschap’ nog opwindend. Het verhaal ontvouwt zich traag, maar is ook heel spannend – ik kon een ‘nee, niet nu!’ niet onderdrukken toen ik bij de laatste pagina van deel 1 was. Als u nu begint, kunt u half januari meteen door met deel 2.

Meeslepend geschreven. Je maakt korte tijd deel uit van de familie Van Heemstra. Van dichtbij maak je de zwangerschap van Marjolijn mee, haar worsteling met de naamgeving van haar kind en haar zoektocht naar wat er werkelijk gebeurd is met de oom naar wie hij vernoemd zou moeten worden. Een boeiend relaas, met verrassende wendingen en een onvermoede uitkomst.

Langzaam herstellend van een operatie ligt Lucy Barton geruime tijd in het ziekenhuis. Haar raam geeft uitzicht op het Chrysler-gebouw in New York. Ze ligt alleen en voelt zich eenzaam. Haar man en twee dochtertjes ziet ze maar weinig, hij is te druk om vaak te komen. Na drie weken in het ziekenhuis, verschijnt ineens haar moeder aan haar bed. Ze heeft haar vele jaren niet gesproken.
Het verhaal wordt verteld door Lucy: de voorzichtige gesprekken met haar moeder met wie ze een moeilijke relatie heeft, de onuitgesproken liefde tussen hen, herinneringen aan haar jeugd op het platteland van Illinois, waar ze weggevlucht is, haar verlangen om schrijfster te worden, haar huwelijk en kinderen. Prachtig geschreven, subtiel, scherpe observaties, ontroerend.

Het is al gezegd: voor liefhebbers van Downton Abbey. Het verhaal begint eind jaren dertig. De hele familie Cazalet (grootouders, drie broers met hun gezinnen en hun ongetrouwde zus) met personeel en al brengt de zomer door op het familielandgoed vlak buiten Londen. De mannen zijn vaak weg voor zaken en de vrouwen verpozen zich, geven etentjes en bekommeren zich om de kinderen. Ondertussen lees je over de beslommeringen van de personeel. De Tweede Wereldoorlog tekent zich af.
Heerlijk om te lezen. Intriges, geheimen, jaloezie, liefde en zorg. Veel personages, maar er staat een overzichtelijke stamboom en een personeelsoverzicht voorin het boek.
Dit is het eerste deel van een trilogie. Deel 2, Aftellen, is onlangs verschenen.

Tóibín heeft in Het huis van de namen de Griekse tragedie over Agamemnon en Klytaimnestra en hun kinderen Iphigenia, Elektra en Orestes op een meesterlijke manier herverteld. Het oorspronkelijke verhaal is geschreven door de Griekse dichter Euripides in 406 voor Christus.
Agamemnon offert zijn dochter Iphigenia om een gunstige wind af te dwingen om van Aulis naar Troje te varen, waar oorlog woedt. Met een list laat hij eerst Iphigenia en haar moeder naar Aulis komen. Woedend, verraden en diep verdrietig zint Klytaimnestra op wraak, hierbij geholpen door haar minnaar Aigistos. Als Agamenmnon als overwinnaar van de oorlog thuis komt lokt ze hem in de val en vermoordt hem.
Maar wraak roept wraak op. Elektra en Orestes raken er ook in betrokken. Er volgt een bloederige reeks gebeurtenissen.
Het verhaal wordt afwisselend verteld door Klytaimnestra, Elektra en Orestes. Als lezer voel je mee met de verschillende personen. Je begrijpt hun overwegingen en verlangens en je kunt je verplaatsen in hun gedachtegangen en gevoelens van liefde en vriendschap, maar ook van verraad en zelfs wraak.
Een intens boek.

Voor grote mensen die mooie kinderboeken lezen geldt ‘beter laat dan nooit’ altijd. Ik had graag als achtjarige met Tori onder de wol gelegen, maar ook met de discipline van een zevenentwintigjarige was het moeilijk het bedlampje uit te knippen. Tori (‘verhaal’ in het Surinaams) is gemaakt door kunstenaar Brian Elstak, die een verhaal schreef waarin zijn drie eigen kinderen personages zijn. Cel, Bones en Zi moeten een manuscript met verhalen naar een uitgever brengen, maar de afgunstige Vos (een zakenman met trekjes van Donald Trump) wil het ook uitgeven. Het resultaat is een spannende tocht door de jungle, vol subtiele levenslessen en schitterende tekeningen die je een filmisch gevoel bezorgen.

Meteen de clou weggeven in je eerste zin: het werkte in het debuut van Donna Tartt, en het werkt eveneens voor Slimani’s eerste roman. Na die huiveringwekkende zin (die ik in deze gezellige nieuwsbriefcontext natuurlijk niet citeer) zet je je als lezer schrap, alsof je vluchtreactie meteen wordt geactiveerd. Het is haast kwellend om de rest van het boek te lezen met de kennis die jij wel, maar de personages nog niet hebben. Slimani schrijft zo subtiel en weet haar hoofdpersonage soms wel en dan weer niet als een waanzinnige te presenteren. Het brengt je danig in verwarring, maar dat is het waard!

Het meest sfeervolle kookboek van het jaar. Thuis bij worstmaker Samuel Levie is het goed toeven: broodjes krab met mayonaise, citroentaart en shepherd’s pie worden aan een nonchalant gedekte tafel verorberd. Het boek is een prettige mix van gerechten, familiefoto’s die oprecht leuk zijn om te zien, en achtergrondstukjes over verschillende keukens (de recepten zijn gebaseerd op de Engelse, Joodse en Hindoestaanse achtergrond van Levies familie). De illustraties in dit boek zijn trouwens ook om op te eten!

Eigenlijk werkte Arjen van Veelen aan een boek over Alexander de Grote, maar na de plotselinge dood van zijn beste vriend (de jonge Vlaamse schrijver Thomas Blondeau) veranderde hij van koers. Alexander de Grote werd gedegradeerd tot bijfiguur: hij moest ruimte maken voor Tomas (in de roman zonder ‘h’), de veelbelovende Vlaamse hemelbestormer die geen genoegen nam met middelmatigheid. Het is een prachtige vondst van Van Veelen om Tomas’ literaire vraatzucht en ambitie af te zetten tegen de veroverdrang van Alexander de Grote – Alexander vernoemde steden naar zichzelf om onsterfelijk te worden, Tomas’ schreef boeken. In een poging zijn overleden vriend te vereeuwigen, reist de ik-figuur af naar Egypte, waar hij het kleine oeuvre van Tomas onder wil brengen in de beroemde Bibliotheek van Alexandrië.  
Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken is het best geconstrueerde, meest ontroerende boek dat ik dit jaar las. Het is een monument voor een verloren vriendschap en een gevecht tegen het vergeten van details over die vriendschap. Van Veelen weet verschillende genres (reisverhaal, essay en requiemroman) elegant met elkaar te verbinden.

Als ik na een hectische zaterdagmiddag de kinderboekenhoek in onze winkel opruim, zie ik nog een moeder en een klein meisje in het leeshoekje zitten. Ze leest haar voor uit een van mijn lievelingsprentenboeken, De prinses met de lange haren van Annemarie van Haeringen. Het gaat over een prinses die zulk lang haar heeft dat het in een zwembad moet worden gewassen. En er zijn zes lakeien nodig die het haar in koffers achter de prinses aandragen.
Ik luister dromerig mee. ‘De koning vindt dat de prinses nu groot genoeg is om te trouwen, maar niemand wil haar hebben,’ leest de moeder, en met een blik van verstandhouding zegt ze tegen me: ‘En dat in deze tijd!’
Voor deze moeder en voor alle mensen die hun dochters of leerlingen een andere tekst willen meegeven dan ‘one day my prince will come’ (*) is er nu Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes van Elana Favilli en Francesca Cavallo. Honderd verhalen over bijzondere vrouwen uit de hele wereld. Dit boek laat zien dat je als meisje alles kan worden: wiskundige, gewichtheffer, schrijver, president, piraat, rapper, oceanograaf of dirigent. De honderd vrouwen zijn prachtig geportretteerd door zestig verschillende kunstenaressen van over de hele wereld, en bij ieder verhaal staat een mooie quote van een van de heldinnen. Marie Curie (die ontdekte dat radioactieve straling een geneeskrachtige werking kan hebben) zegt bijvoorbeeld: 'Je hoeft in het leven nergens bang voor te zijn. Begrijpen is genoeg.' 
Elana Favilli en Francesca Cavallo willen de lezers inspireren met de verhalen over deze vrouwen. ‘Het is belangrijk dat meisjes weten welke hindernissen hun te wachten staan, maar het is net zo belangrijk dat ze weten dat die hindernissen niet onoverkomelijk zijn.’

(*) Een beroemde uitspraak uit Sneeuwwitje

Het koeienparadijs verscheen op de eerste dag van de Kinderboekenweek en het is een van mijn favoriete boeken van dit jaar geworden. 
Bibi Dumon Tak vertelt de levensverhalen van enkele koeien die in koeienrusthuis De Leemberg van Bert Hollander in Zandhuizen wonen. Zoals Claartje, de oudste koe die bij Bert woont. Op een dag werd ze in een vrachtwagen geladen en kreeg ze een klap met een stok. Terwijl de andere koeien in de rij bleven staan, zette Claartje het op een lopen. Ze galoppeerde het dorp in en sprong na een wilde achtervolging door een etalageruit, waarna ze in het glas bleef liggen. Twee broers lazen in de krant dat Claartje terug moest naar het slachthuis. Ze kochten haar en brachten haar naar Bert Hollander. Drie maanden later kreeg ze een kalf, dat Rinus werd genoemd, naar een van de broers die haar hadden gered.
Behalve Claartje wonen er nog veel meer koeien in De Leemberg, zoals Sientje, die denkt dat Bert haar moeder is omdat ze te vroeg werd geboren. En Annie, die op de markt voor slachtvee in Purmerend werd opgemerkt door een voorbijganger.
Na het lezen van dit boek weet ik beter hoe wij in Nederland omgaan met ons vee. Bijvoorbeeld dat koeien die honderdduizend liter melk hebben geproduceerd, geslacht worden. Toch is het geen zwaar boek geworden. Dat komt door de lichte toon en de humor waarmee Bibi Dumon Tak schrijft. Het is een boek om blij van te worden; bij elk verhaal ben je weer opgelucht dat er een koe gered werd. 
De bijzondere foto’s van Hans van der Meer laten zien hoe de koeien bij Bert leven. Vormgever Steef Liefting heeft gekozen voor ongestreken, natuurlijk papier, waardoor het boek de uitstraling heeft die bij het onderwerp past.

Toen ik vorig jaar in Londen was at ik in het restaurant van Ottolenghi het allerlekkerste geglazuurde citroentaartje dat ik ooit in mijn leven heb geproefd.
Het goede nieuws is dat ik nu aan de hand van dit geweldige kookboek al zijn zoete baksels (op basis van zoveel suiker dat hij overwoog het boek Sugar te noemen) thuis kan namaken. Het slechte nieuws is dat ik inmiddels een abonnement op de sportschool heb moeten nemen. Gelukkig zijn de geweldige foto’s van lopende chocolade, bepoederde cakejes en glimmende koekjes ook al erg prettig om te bewonderen.

Vanaf de eerste bladzijden is voelbaar dat er iets heel erg mis is gegaan op die berg in Idaho. Maar wat precies kan Wade zich niet helemaal herinneren door de vroeg ontluikende dementie. Ann, de tweede vrouw van Wade,  probeert de waarheid te achterhalen.
Een zeer indrukwekkend debuut met een rol voor de onverbeterlijke kracht van de natuur.

Een fles pinot noir gekregen en geen idee wat je hier het beste bij kunt eten? Heb je nog pastinaak of kikkererwten in huis en wil je daar een passende wijn bij serveren? Vinoloog Victoria Moore legt uit welke combinaties goed werken en waarom. Het mooie van dit boek is dat je geen culinair wonder hoeft te zijn om dit boek te kunnen toepassen. Dit is voor iedereen die nieuwe en geslaagde combinaties wil maken in de keuken!

Een heel leven van Robert Seethaler was een van de meest indrukwekkende boeken die ik twee jaar geleden las. Naar zijn nieuwe roman De Weense sigarenboer heb ik dan ook enorm uitgekeken.
Wederom krijgt het bergdal een mooie plaats in het boek als decor. Maar de piepjonge Franz verruilt die idyllische plek al gauw voor Wenen, waar zijn moeder hem eind jaren dertig naartoe stuurt om in de leer te gaan bij sigarenboer Otto Trsnyek en om wat levenservaring op te doen.
Franz krijgt echter niet alleen te maken met een bonte vaste klantenkring en de verlokkingen en hectiek van de stad: de dreiging van de Tweede Wereldoorlog wordt steeds voelbaarder en het wordt steeds meer van belang om snel volwassen te worden. 

Ten slotte is er een eervolle vermelding voor Max, Mischa & het Tet-offensief van Johan Harstad. Max, Mordecai, Mischa en oom Owen zullen me nog lang bijblijven.

Laat ik beginnen met een verontschuldiging: ik heb minder gelezen dan ik zou willen. Nu ik weer aan het studeren ben, breng ik mijn tijd niet meer door op de bank met een nieuwe roman, maar vaker in de bibliotheek met de theoretische werken van good old Pierre Bourdieu. En omdat ik de zomer gebruikte om mijn moderneklassiekerleesachterstand wat weg te werken – ik voelde me als boekverkoper bij Linnaeus enigszins verplicht Harstads Buzz Aldrin, waar ben je gebleven? maar eens te lezen –, bleef er weinig tijd over voor nieuwe boeken.
Maar door Leïla Slimani liet ik Bourdieu al snel voor wat het was. Met Een zachte hand heeft zij namelijk het ideale winterboek geschreven. De roman gaat over een gezin van succesvolle ouders, hun jonge kinderen en vooral over de ploeterende oppas Louise. Vanaf het de eerste zin wil je nog maar één ding weten: hoe heeft het zo gruwelijk mis kunnen gaan?

Valeria Luiselli werkt als tolk bij de immigratierechtbank in New York. Ze krijgt te maken met kinderen die vanuit Midden-Amerika naar de States zijn gevlucht. Ze moet de kinderen behandelen als nummertjes, hun verhaal zien te beschrijven aan de hand van veertig vragen. De kinderen hebben trauma's, zijn hun ouders kwijt en zijn vaak te jong om te beseffen wat ze te wachten staat. Hun verhalen passen niet binnen de kaders van de vragen die Luiselli ze moet stellen. Het maakt haar woedend. Woedend over de naïviteit van de overheidsinstanties, woedend over de uitzichtloze situatie van de kinderen. 
Daarom schreef ze Vertel me het einde, een essay vol zinnen die even fraai als furieus zijn. Het immigratieprobleem reikt tot ver buiten Amerika. Dit essay maakt de pijn van de vluchtelingen voelbaar.