De mooiste boeken van 2018

Onbekend maar des te beminder

Wat een jaar toch weer. En het is ook alweer om. We hoeven de klimaatdiscussie niet nog ingewikkelder te maken dan die al is, maar het lijkt wel of met al dat extreme weer de tijd ook anders verloopt. Die zomer bijvoorbeeld, die maar duurde en duurde, zo heet en zo lang dat zelfs iedereen die van lekker weer houdt er genoeg van kreeg, die zomer, die pas eindigde in oktober, die zomer lijkt nu alweer zo ver achter ons te liggen. We moesten water hamsteren, weet u nog? En wat was iedereen inventief – plantjes water geven met het afgekoelde kooknat van de aardappels en zo. Even leek het of we met z’n allen de grootste problemen het hoofd konden bieden, maar ik durf te zweren dan niemand meer een emmer in het gootsteenkastje heeft staan waarin ie het spoelwater van de sla opvangt. Iedereen trekt gewoon weer door bij elk wc-bezoek, ook na het kleinste plasje. En zo bleek maar weer dat we best willen, maar we moeten het echt voelen, de noodzaak. En: onbekend maakt onbemind. Zolang we niet wéten dat gebrek aan schoon drinkwater aanstaande is, en dan niet ‘weten’ als in vermoeden, maar als in ‘weten’ met dat iemand het voorrekent en dat je ook echt op de vingers wordt getikt als je je gazon sproeit, blijft het een achtergrondruis. Je wilt er wel naar luisteren, maar liever nog hoor je niks.Urgentie. Onbekend maakt onbemind. Wéten. Je kunt deze woorden in een klimaatdebat op tafel gooien, maar je kunt ze net zo goed inbrengen in een gesprek over literatuur.
Meer nog dan over het weer gingen de gesprekken achter de toonbank deze zomer over literatuur. Of eigenlijk: over één bepaald boek. Roza van Olivier Willemsen. Een roman van bescheiden omvang die de gemoederen van bijna alle Linnaeus-medewerkers nog verhitter maakte dan de buitentemperatuur. Op een zeker moment werd er zelfs gerept van een Roza-rage, zozeer hield het boek ons in de greep. Nu gebeurt het wel vaker dat meerdere collega’s één bepaald boek mooi vinden, maar het leuke was nu dat iedereen een andere lezing had. Iedereen had zijn eigen verhaal, zijn eigen interpretatie, zijn eigen vragen en soms zelfs frustraties. Steeds als er iemand bij kwam die het gelezen had moest de airco een tandje hoger omdat de discussies zo hoog opliepen dat we het er warm van kregen. En met terugwerkende kracht: sorry klanten, dat u soms even wat langer moest wachten omdat we nog even onze argumenten kracht bij moesten zetten in de discussie wie er nou eigenlijk de waarheid had gesproken en wat we toch moesten met het einde. En dat broertje, was dat wel een broertje?! Gek genoeg bleef het boek nagenoeg onbesproken onder recensenten. Terwijl Roza in onze catacomben werd doorgegeven, zoekraakte, werd ontleed, nat werd in een ingeregende tent, liefdevol en handmatig werd gedroogd, bij thuiskomst toch nog weer zoekraakte en in verkeerde tassen belandde, wisten heel veel mensen nog steeds van niks. Het blijft vreemd: als een boek heel veel aandacht krijgt zal het wel een goed boek zijn; blijft het onbelicht, dan kunnen we het vast overslaan.

Maar even terug naar het klimaat: als we er helemaal niks meer over horen, betekent dat niet dat de lucht ineens schoon is en de zee geen plastic soep. Kortom: omarm het onbekende (en je eigen middelmatigheid, maar dat is weer voor een heel ander stukje) en ga op avontuur in de literatuur, te beginnen met een middagje grasduinen in onze lijstjes.

Wij wensen u een avontuurlijk nieuwjaar!

Edith


Welke boeken vonden wij de mooiste van het afgelopen jaar?

Marianne

Normal People – Sally Rooney

In de vorige nieuwsbrief tipte ik Sally Rooneys boek Gesprekken met vrienden. Ik was dan ook erg benieuwd naar haar volgende boek. Het is nog niet vertaald dus las ik het in het Engels, maar dat is ook voor een niet zo ervaren Engels-lezer zoals ik prima te doen. 
Connell en Marianne groeien op in een klein dorp op het Ierse platteland in totaal verschillende omstandigheden: een ander milieu, een ander soort gezin. Ze zitten op dezelfde middelbare school. Connell is daar populair, maar Marianne niet. Toch ontwikkelt zich in het geheim een speciale band tussen hen. De band blijft gedurende hun jeugdjaren bestaan en de verhoudingen veranderen continu. Wat is normaal en wat niet?  Privileges, dominantie, seks, vriendschap, ouders, eenzaamheid, onmacht en macht zijn onderwerpen die de revue passeren. Zo echt en raak beschreven in simpele bewoordingen dat het verhaal je opslurpt en meevoert. Het blijft spannend doordat je zo meevoelt met beide personages en je het ze ontzettend graag gunt dat ze elkaar gelukkig maken. Of dat lukt…

De volgende scan duurt vijf minuten – Lieke Marsman

In De volgende scan duurt vijf minuten onderzoekt Lieke Marsman in tien gedichten en een essay hoe een ziek lichaam (ze kreeg de diagnose kanker) zich verhoudt tot de wereld. Ze heeft iets heel moois gemaakt van iets heel persoonlijks en naars zonder dat het ongemakkelijk of sentimenteel wordt. Bovendien richt ze haar blik niet uitsluitend naar binnen; ze heeft ook een duidelijke kijk op onze huidige ‘zieke’ samenleving. Lieke Marsman zegt met weinig woorden veel over onze huidige maatschappij. Ik heb het in één keer uitgelezen en ik ga het zeker nog eens lezen.

De grote oven van Van Boven – oermakkelijke ovenrecepten – Yvette van Boven

Wekelijks bedenkt Yvette van Boven voor Volkskrant Magazine een ovenrecept. Meer dan negentig nieuwe recepten zijn gebundeld in dit mooie boek. De recepten zijn simpel, duidelijk, lekker en prachtig geïllustreerd. Ze worden allemaal voorafgegaan door een leuke anekdote. Ik licht er eentje uit die mij als Limburgse breed deed glimlachen:

Een poosje terug was het carnaval. Nou liep ik niet direct elk café onder de rivieren in polonaise af, maar ik kreeg wel wat vrienden te eten tijdens vastelaovend. En omdat ik Limburgse ouders heb, krijg je daar toch iets van mee. Ik besloot een grote pan zoervleis voor ze te maken: diepbruine zoetzure stoof, die mijn vader vroeger traditioneel met paardenvlees voor ons bereidde. Helaas vond ik geen geschikt veulen en maakte het toen maar van rund. Dat bleek goddank even lekker als het zoervleis dat ik mij herinnerde. Ik bakte er naar goed Limburgs gebruik een berg frieten bij in ossewit, klopte zelf een bak mayo en schilde appels voor appelmoes. Voor toe bakte ik een vlaai. Ik vond rijpe pruimen in de supermarkt en maakte een fris taartje dat in het laatste gaatje paste. Eén vlaai voor 6 (onder de rivieren) tot 8 personen (boven de rivieren).

Vosje – Edward van de Vendel & Marije Tolman

Een avontuurlijk verhaal over een nieuwsgierig vosje, dat meerdere lagen kent. Het is al lovend besproken in de pers en ik wil het hier nog graag een keer zeggen: wat is het mooi! De illustraties zijn echt betoverend. Het fel-oranje vosje springt van de pagina’s af. Een prachtige, bijzondere samenwerking tussen auteur en illustrator.

Vaste gasten – Merel Thie

Hoewel mensen zichzelf als unieke individuen zien, vertonen ze vaak opvallend overeenkomstig gedrag. Merel Thie heeft een scherp oog voor het gedrag en de heimelijke motieven van ‘de gemiddelde Nederlander’. Of het nu op het schoolplein, in het verkeer of op een verjaardagsfeest is. Vaste gasten is een bijzonder grappig boek waarin u ongetwijfeld buren, collega’s of vrienden zal herkennen. Of misschien wel uzelf.

Edith

Avond in het paradijs / Welkom thuis – Lucia Berlin

O, mensen, het boekengeluk zit ’m dit jaar echt in de staart: op de valreep verschenen er maar liefst twee boeken van Lucia Berlin. U kent haar misschien nog wel van Handleiding voor poetsvrouwen (bonustip: nu in de ramsj, schande natuurlijk, maar wel leuk voor de decembermaand). Berlin schreef niet veel, maar o, wat hou ik veel van elk verhaal dat ze naliet. In Avond in het paradijs zijn 22 verhalen opgenomen, Welkom thuis biedt onderdak aan haar memoires, dagboekaantekeningen, brieven en foto’s – wat was ze prachtig. Wat een vrouw, wat een leven. Het is geweldig om beide boeken naast elkaar te lezen. Welkom thuis biedt een kijkje achter de schermen, je herkent huizen, mannen, liefdes die in haar verhalen een rol spelen. Haar verhalen zijn warm, grappig en barsten van de levenslust. Een betere uitsmijter had dit boekenjaar niet kunnen krijgen.

Heterdaad – Johan Harstad

Om zichzelf los te weken uit het Max&Mischa-universum dat hij schiep in Max, Mischa & het Tet-offensief onttrok Harstad Frode Brandeggen, schrijver van thrillers voor mensen met weinig tijd, aan de vergetelheid. Hij liet zijn nagelaten werk bezorgen door Brandeggens vriend en professioneel annotator Bruno Aigner. Heterdaad, naar de ongeëvenaarde detective Heterdaad, die zo goed is dat hij vaak al op de plaats delict is voor het delict in kwestie gepleegd is, is een even geestige als slimme experimentele roman, die zich laat lezen als een milde aanklacht tegen de literatuurwetenschap, maar die bovenal uit elkaar knapt van het schrijfplezier en mij meermaals hardop liet lachen. En wat werkte voor Harstad, werkte ook voor mij: eindelijk kan ik me losweken van dat geweldigmooiontroerendallesomvattende Max, Mischa & het Tet-offensief. Nou ja, een beetje dan.

De lange droogte – Cynan Jones

Dit boek stond ook al op mijn zomerlijstje. Qua promotiecampagne had uitgeverij Koppernik het goed voor elkaar: de zomer van 2018 was de warmste en droogste ooit. Het perfecte decor om te lezen over Welshe boer Gareth die onder een verzengende zon op zoek gaat naar een losgebroken zwangere koe en intussen zijn leven overdenkt. Een ogenschijnlijk eenvoudige roman, maar in al zijn kaalheid o zo rijk.

Ik ben ik ben ik ben – Maggie O’Farrell

Ook Maggie O’Farrell noemde ik eerder dit jaar al. Inmiddels ben ik zestig boeken verder, maar dit boek ligt me onverminderd na aan het hart. Ik ben ik ben ik ben laat je voelen dat je leeft, laat je dieper ademen, vrijer ook.

De goede zoon – Rob van Essen

Ik ben al maandenlang vol van dit boek en toch zag ik een beetje op tegen dit moment: in een paar regels uitleggen hoe fantastisch dit boek is en waarom. De plot is niet heel ingewikkeld, maar laat zich niet heel makkelijk navertellen en het gaat ook eigenlijk niet om de plot. Van Essen sleurt de lezer de toekomst in en voor je twee keer met je ogen hebt geknipperd word je bediend door robo’s en rondgereden door zelfrijdende auto’s, maar gelukkig kun je ook nog steeds boodschappenbandruzie krijgen in de supermarkt (ja, wat mensen ook voor toekomstvisioenen hebben, Albert Heijn zal blijven bestaan!). Ik heb het juichend gelezen, het is zo slim en geestig en doordacht en er zit een heerlijke vaart in, maar als u me wilt horen stamelen, vraag dan vooral even om een live toelichting.

Foon – Marente de Moor

Aan het woord is de bruuske Nadja, een bioloog die met haar veel oudere man Lev, ook bioloog, een teruggetrokken leven leidt in de Russische bossen. Nadja ploetert en moppert zich door het dagelijkse bestaan met een vrolijk cynisme en probeert naar hartenlust het verleden te vergeten. Maar hoe ver je je ook terugtrekt, het verleden haalt je altijd weer in. Dankzij de ronkende zinnen en verbeeldingskracht van De Moor waande ik me een week lang in een Russische boshut, loerend naar beren. Het was een heerlijke vakantie.

Roza – Olivier Willemsen

Ja, daar is Roza nog een keer. Het boek dat de gemoederen achter de toonbank maar bezig bleef houden. Het verhaal is inmiddels wel bekend (groep studenten verongelukt op de Djatlovpas, de kleine Roza weet te veel en slaat op de vlucht), de ware toedracht niet! Gewiekst zet Willemsen je keer op keer op het verkeerde been, om je licht verward achter te laten met maar twee wensen: het boek nog een keer lezen en het boek cadeau doen aan een goede vriend zodat je het erover kunt hebben.

Martin

De akte van mijn moeder – András Forgách

De Hongaarse schrijver András Forgách had als opstandig kind van communistische ouders al geen gemakkelijke jeugd, maar een telefoontje in 2013 van de geheime politie haalt alles overhoop. De politie heeft dossiers van zijn moeder gevonden die erop duiden dat ze informant van de Hongaarse veiligheidsdienst was. Jarenlang heeft ze informatie over haar volledige omgeving, en dus zelfs over haar man en kinderen, doorgespeeld. Met De akte van mijn moeder graaft Forgách in zijn herinneringen, op zoek naar antwoord op de vraag of hij het had kunnen weten, en hoe zijn moeder dit dubbelleven heeft kunnen leven.
De akte van mijn moeder geeft een inkijkje in het onvoorstelbare leven achter het voormalige IJzeren Gordijn en is tegelijkertijd een verdrietig verhaal over een zoon die zijn moeder verliest.

Milkman – Anna Burns

In deze roman van de Noord-Ierse Anna Burns vertelt een bijzondere, naamloze jonge vrouw hoe een mysterieuze Milkman, een melkboer, haar leven op zijn kop heeft gezet. Bijna achteloos beschrijft ze daarbij de hechte, verstikkende gemeenschap waarin ze leeft, waarin iedereen wordt opgedeeld in twee kampen: wij en zij. De inwoners zijn met alles wat ze doen of zeggen op hun hoede: voor je het weet denken je vrienden dat je bij de tegenstander hoort. In de beschrijvingen proef je de Noord-Ierse Troubles, wat huiveringwekkende scènes oplevert. Maar net op het moment dat het zwaar wordt, weet Burns je te verrassen met een geweldige grap.
Milkman verschijnt pas volgend jaar in Nederlandse vertaling, maar lees dit boek in het Engels, en je waant je voor even in de verstikkende Noord-Ierse gemeenschap ten tijde van de onafhankelijkheidsstrijd.

Roza – Olivier Willemsen

En dan Roza, natuurlijk! Het meest bijzondere aan dit boek is dat het je in zo’n klein aantal pagina’s toch zo vaak op het verkeerde been weet te zetten. Op mijn nachtkastje ligt een nagenoeg verslonden exemplaar, omdat je na een eerste keer lezen meteen wilt weten: hoe heb ik hier in kunnen trappen? Ik zou er een scriptie over kunnen schrijven.

Melle

Verruim je geest – Michael Pollan

Terwijl het nut van antidepressiva de laatste jaren regelmatig betwist wordt, neemt de belangstelling voor het therapeutisch gebruik van psychedelica toe. Die belangstelling was er al eerder: in de jaren vijftig en zestig werd er in Amerika aan zowel het John Hopkins-Instituut als Harvard veelvuldig onderzoek naar psychedelica gedaan – tot de federale overheid dit verbood. In de eerste hoofdstukken van Verruim je geest rakelt onderzoeksjournalist Michael Pollan de vaak veelbelovende resultaten van deze onderzoeken op. LSD en psilocybine kunnen mystieke ervaringen opwekken, en die ervaringen kunnen patiënten helpen hun depressie of alcoholverslaving te boven te komen. Ook voor gezonde proefpersonen bleken de ervaringen met psychedelica bijzonder waardevol.
Enkele pagina’s later ligt Pollan zelf in de woonkamer van een moderne sjamaan. Terwijl er met een zwarte kraaienvleugel rook in zijn gezicht wordt gewaaierd, vraagt hij zich af of hij de vijftien centimeter lange paddenstoel die voor hem ligt ‘wel in zijn geheel naar binnen zal kunnen werken’. Pollan is een onderzoeksjournalist naar mijn hart: hij experimenteert niet alleen met psilocybine, maar ook met LSD, ayahuasca en 5-MEO-DMT (het bijzonder intense, vernevelde gif van een coloradopad). Het resultaat is een boek dat niet alleen in historisch, biologisch en neurologisch opzicht zeer gedegen is, maar ook een geweldig inzicht biedt in de ervaringen van een gebruiker.
De manier waarop Pollan de tijdens zijn trips ingegeven platitudes – ‘alles is liefde’ – begrijpelijk en smaakvol weet uit te leggen, zonder daarbij een new-ageverslag te schrijven, is indrukwekkend. De epiloog (‘Leve de neurale diversiteit’) is een overtuigend pleidooi om het leven niet alleen vanuit je gewone bewustzijnstoestand te kennen. De aanvankelijk sceptische Pollan is ervan doordrongen dat de door psychedelica opgewekte mystieke ervaringen – die eeuwenlang enkel voorbehouden waren aan mystici en profeten, en volgens velen aan de basis liggen van religie – verrijkend zijn voor alle mensen, ziek of gezond.

Het einde van het einde van de wereld – Jonathan Franzen

Voor ik aan deze essays begon vond ik vogels – en de mensen die daar boeken over volschrijven – nogal saaie schepsels. Maar Jonathan Franzen, die in een doodnormale vink een kleine, geëvolueerde dinosauriër ziet, leert je met andere ogen naar het alledaagse te kijken. Tegen de achtergrond van een Trumpiaans Amerika reist vogelaar Franzen de hele wereld over om bijzondere, vaak bedreigde soorten te zien. Tijdens het lezen hoor je het tikken van de ecologische klok in je achterhoofd, niet in het minst omdat Franzen met al zijn vliegreizen zelf natuurlijk ook lekker aan het uitstoten is. Een andere schrijver zou ik veroordelen om dit hypocriete gedrag, maar bij Franzen denk ik op de een of andere manier: ach ja, laat die man lekker zijn lijst met vogels afwerken. Temeer ook omdat het zulke mooie essays oplevert. Franzen schrijft niet alleen over – afnemende – vogelpopulaties (‘nuttige indicatoren voor onze morele waarden’) en klimaatproblematiek, de complete ondergang van het Avondland komt voorbij: het verdwijnen van gesprekken (door smartphonegebruik), de opkomst van een Twitterpresident, de wereld na 11 september. Af en toe maakt hij een vrolijk uitstapje: zoals in het essay over literatuur en schoonheid. ‘Merkwaardig genoeg maakt de afwezigheid van schoonheid minder sympathie bij ons los dan andere gebreken,’ concludeert hij. Franzen beschrijft hoe een auteur als Edith Wharton beeldschone personages schiep zodat ze die vervolgens meer rottigheid kon laten uithalen. Het essay geeft een prachtig inzicht in de beweegredenen van romanschrijvers en is op zichzelf al de aanschaf van het boek waard.

Iris

Roza – Olivier Willemsen

Dit boek las ik afgelopen zomer en het heeft me nog steeds in z’n greep. Inmiddels heb ik alle complottheorieën over het mysterie van de Djatlovpas wel doorgenomen, maar ik ben er nog steeds niet uit wat er nou is gebeurd in Rusland én met de mysterieuze schrijver die in dit boek ook op onderzoek uitgaat. Lees deze bijzondere, frustrerende maar ook zo hypnotiserende roman! En mocht u daarna behoefte hebben aan nazorg: u weet ons te vinden.

Lepelsnijder – Marjolijn Hof & Annette Fienieg

Voor iedereen die na het lezen van Lampje in een zwart gat viel: Lepelsnijder!
Janis woont samen met de oude Frid op een berg waar verder geen mensen komen. Als Frid op een dag is verdwenen gaat Janis samen met zijn ezel Kiezel en hond Luki op pad om het mysterie te ontrafelen.
Een tijdloos en spannend verhaal over moed en vriendschap. De kleine maar fijne illustraties van Annette Fienieg maken dit boek helemaal af.

No limit – de ultieme eurodance hits uit de 90’s – Colin & Kevin Kraan

‘Slave to the music’, ‘No limit’, ‘Rhythm is a dancer’, ‘Captain Jack’...  we kennen bijna allemaal de grote Eurodance-hits uit de jaren negentig nog wel. Maar achter die megasuccessen gaan soms ook onverwachte en dramatische verhalen schuil. Colin en Kevin Kraan reisden heel Europa door om de artiesten en producers van toen te ontmoeten en hun belevenissen op te schrijven. Dat leverde een bundeling ongelofelijke verhalen op vol nostalgie!

Mooncake – het bakboek – Jonneke de Zeeuw

Jonneke kun je kennen van haar blog Mooncake over (street)foodcultuur en van haar zoektochten naar de verborgen voedselpareltjes in het ganse land. (Ze organiseert ook foodtours in de Indische buurt). Een vegetarisch Chinees restaurant? Waar eet je de beste Palestijnse gerechten? En waar vind je in Amsterdam nou een plek waar je goed Eritrees/Ethiopisch kunt eten? Jonneke weet het!
Voor dit bakboek verzamelde ze de beste zoete bakrecepten en de bijbehorende verhalen om ons de culinaire rijkdom van Nederland te laten zien. Met foto’s die je doen watertanden!

Corine

Herfst – Ali Smith

Het állermooiste boek van 2018 was voor mij Herfst, het eerste deel van een vierluik van Ali Smith. Ik las het in de zomer, op een van die druipend hete dagen. De rood-paarse bladeren op het omslag gingen de strijd aan met de hitte en het lukte: het boek blies me omver. Niet met windkracht tien, maar met een krachtig fluisteren dat vast ging zitten ergens in mijn borstbeen.
Eerdere boeken van Ali Smith vond ik wel 'goed', in de zin dat ik de literaire waarde ervan zag, maar ze raakten me nooit zo. Herfst heb ik gelezen met de verwondering die voor mij essentieel is bij het beleven van verhalen. Zinnen die ik die ik steeds opnieuw wil lezen en met iedereen wil delen, een poëtische mist die me omgeeft, ook als ik niet aan het lezen ben omdat het boek met me mee drijft. En: een vreemd soort onverschilligheid ten opzichte van de verhaallijn, terwijl ze heus ook op heel intelligente wijze actuele kwesties (Brexit!) aansnijdt. Het ging me alleen nog maar om de taal, die taal die maakt dat ik verdrink in een boek. Ik heb Herfst aan wel tien mensen cadeau gedaan en de meest gehoorde reactie was: ik ben meteen opnieuw begonnen toen ik het uit had. Want wát gebeurde daar nou? Fijn zo.

Verhalen uit de binnenstad – Shaun Tan

Om in herfstkleuren te blijven: lees en bekijk de waanzinnige graphic novels van Shaun Tan. Allemaal. Tan kennen de meesten van ons vooral van zijn bekroonde, woordeloze graphic novel De aankomst [The arrival], maar het zou zonde zijn als u zijn woorden zou missen. Deze Australiër is, als ik hem dan per se met iemand moet vergelijken, een grimmige Toon Tellegen, die ons zijn diepste dag- en nachtmerries toont in beeld en woord. Krokodillen op de 83ste verdieping, een schaap in de klas, alles staat voor iets anders en je weet of voelt onmiddellijk wat hij bedoelt. De stad is een dierentuin, en in de nacht valt alles om. Trakteer uzelf op Verhalen uit de binnenstad en laat u wederom niet afschrikken door de duistere kleuren.

De rijke uren van Jacominus Gainsborough – Rebecca Dautremer

Rebecca Dautremer is een van die supergetalenteerde hedendaagse Franse illustratoren, eentje die steeds opnieuw ontroert met prettig onhandzame boeken over prinsessen, reuzen of Pinocchio. Haar nieuwste heet De rijke uren van Jacominus Gainsborough en dat gaat gewoon over een filosofisch konijn. Het is uitstekend vertaald door Edward van den Vendel, een van mijn favoriete kinderboek-makers.

Motherhood (Moederschap) – Sheila Heti

Sheila Heti (1976) schreef zich met fiere verbetenheid door haar laatste vruchtbare jaren heen en gebruikte daar een geweldige en originele methode bij. Want hoe verbeeld je het arbitraire karakter van een levensloop beter dan door I ching muntjes op te werpen die antwoord geven (ja of nee) op alle vragen die je te stellen hebt? Wat betekent het om niet-moeder te zijn? En kun je ook niet-niet-moeder zijn? Hoe houd je je staande in een wereld die gericht is op 'De moeder, de vrouw', ook al doet ze alsof dat al lang niet meer zo is? Heti is grappig, hard, kwetsbaar en toch nietsontziend. Motherhood gaat voor mij over meer dan alleen het moederschap. Het gaat over magisch leven, vrijheid, kunstenaarschap en liefde. En over een samenleving die verwachtingen heeft, die geen niet-niet accepteert als mogelijk antwoord op lukraak gestelde vragen.

Anja

Valse hoop – Clare Mackintosh

De dagen worden korter, de avonden langer: tijd om te gaan bankhangen! Met een grote pot thee, iets lekkers en een heerlijke thriller lekker zitten griezelen. Mijn variant op netflixen 😉.

Een jaar geleden beëindigde Anna’s moeder haar leven op exact dezelfde wijze als haar vader dat een paar maanden eerder deed. Een kaart op de sterfdag van haar moeder zet een reeks gebeurtenissen in gang, die Anna doet vermoeden dat er meer aan de hand was. Het verhaal moet even op gang komen, maar dan verrast Mackintosh de lezer met een aantal wendingen die je niet had zien aankomen.

De tattooverzamelaar – Alison Belsham

Deze thriller is voor de liefhebber van het bloederige detail: een seriemoordenaar heeft het voorzien op mensen met tatoeages. Sterker nog: hij heeft het voorzien op een van hun tatoeages. Het is het eerste moordonderzoek voor de nog jonge politieagent Francis Sullivan en dan heeft hij ook nog eens te maken met een seriemoordenaar. Naast de constante tegenwerking van zijn oudere collega krijgt hij te maken met het wantrouwen tegenover de politie vanuit de tattoowereld.
Het is moeilijk om deze thriller aan te prijzen zonder al te veel weg te geven. Wat ik het leuke vond aan dit boek is de originaliteit qua setting, de goed uitgewerkte personages en de Engelse humor die er goed gedoseerd in zit. Perfect voor een avond op de bank!

Jij bent niet zoals andere moeders – Angelika Schrobsdorff

Angelika Schrobsdorff schreef een prachtige roman over moederschap, oorlog, liefde, seksualiteit, emancipatie en de rol van het geloof in het leven, gebaseerd op dagboeken en brieven van haar moeder. Tegelijkertijd schetst deze roman een indrukwekkend beeld van Berlijn van het begin van de twintigste eeuw tot een paar jaar na de Tweede Wereldoorlog. Vanaf de eerste bladzijde word je het leven ingezogen van de jonge Else, dochter van een welgesteld Joods echtpaar. Zij leidt een onbezorgd en uitbundig leven en geniet met volle teugen van de cultuur die de stad te bieden heeft. Bruisend van charme en schoonheid beleeft Else vele liefdes en krijgt ze drie kinderen van de drie grote liefdes in haar leven. Wanneer de nazi’s de macht grijpen verandert alles. Ik heb met Else gehuild en gelachen, voor het leven van haar vrienden gevreesd, haar vijanden verafschuwd en weer met verbazing gelezen hoe een groep haatdragende mensen de levens van zo vele mensen heeft kunnen verwoesten. Een prachtig en belangrijk boek!

Door Oost – het literaire centrum van Amsterdam – diverse auteurs

Afgelopen mei is tijdens het festival ‘Boeken door Oost’ de derde bundel met verhalen van auteurs uit Oost gepresenteerd. Bomvol goede bijdragen van Eva Posthuma de Boer, Marijke Schermer, Marijn Sikken, Melle Maré, Henk Spaan, Erik Rozing en vele anderen. Het ideale schoencadeau voor iedereen die in Oost woont of van Oost houdt. Proef de literaire rijkdom van ons stadsdeel!

Selma

Moederschap – Sheila Heti

Dit is een van de origineelste boeken die ik ooit heb gelezen. Ik zal niet meteen roepen hét origineelste, maar dat is puur uit valse terughoudendheid. Ik ben namelijk bang dat u mij niet meer serieus zou nemen als ik meteen zo'n groteske uitspraak doe.
Dat Moederschap hét boek van de Boekenweek 2019 (thema: ‘De moeder de vrouw’) dient te worden staat wat mij betreft buiten kijf. Sheila Heti heeft een boek geschreven dat elke vrouw, en ook elke nadenkende man zal raken. Met het thema van het boek krijgt vroeg of laat iedereen mee te maken: voortplanting en waarom je er al dan niet aan begint. Daarnaast gaat het boek over veel meer dan dat: namelijk over vrouw zijn, over schrijver zijn. Een diep filosofische roman van een grote schrijfster, houd haar (en onze evenementen in de Boekenweek) in de gaten!

De regen van Ionah – Santiago Pajares

De woestijn vormt het decor van deze prachtige sprookjesachtige en filosofische roman. Een jongen woont te midden van de zandvlakte alleen met zijn moeder. Zij sterft en laat de dan twaalfjarige Ionah alleen achter. Het mooie is dat deze roman eigenlijk gestoeld is op een dystopie, maar daar draait het verhaal niet om. Het gaat over eenzaamheid, taal, herinneringen, vriendschap en angst voor verandering. Dit zijn in ieder geval de thema's die ik eruit haal, maar ik kan me zo voorstellen dat een andere lezer tot een ander thema komt. Dit boek is rijk aan ideeën en in zo’n heldere en eenvoudige taal geschreven. Adembenemend.

Ellebogen – Fatma Aydemir

In Duitsland deed Ellebogen veel stof opwaaien. In Nederland lijkt  het debuut van de Duitse Fatma Aydemir een beetje te worden genegeerd. Vreselijk onterecht. Je volgt de jonge Turks-Duitse Hazal, een woedend meisje dat zich nergens thuis voelt. Op een avond wordt die woede gebotvierd op een toevallige passant,  met desastreuze gevolgen. Dit boek stelt talloze vragen over de westerse samenleving en migratie en geeft de oplettende lezer confronterende antwoorden.

Het meisje dat de maan dronk – Kelly Barnhill (vanaf 10 jaar)

Luna is als baby gered door heks Xan en groeit bij haar op. Ze weet echter niet dat ze net als Xan over magie beschikt. Sterker nog, ze weet helemaal niet dat magie bestaat. Als ze dertien wordt openbaart de magie zich aan haar, maar hier moet ze wel mee leren omgaan. Dan ontvouwt zich een gevaarlijk avontuur, waar de dappere Luna zich vol strijdlust in gooit. Dit verhaal heeft een prachtige moraal, zonder dat die zich aan je opdringt. Het gaat over onderdrukking en opstaan tegen de gevestigde orde. Een moraal naar mijn hart.

Marijke

Spul – catalogus archeologische vondsten Noord/Zuidlijn Amsterdam – Jerzy Gawronski & Peter Kranendonk

Resultaat van jaren graven.
Reis door het verleden, spullen vertellen het verhaal.
Fascinerend gerangschikt.
Herkenbaar dichtbij en oneindig ver weg.
Een prachtig geschenk.

Roza – Olivier Willemsen

Ja, Roza! In één ruk uitgelezen.
Onheilspellende sfeer, dreiging, een geheime missie.
Het boek gaat over het leven van Roza. Zij was een klein meisje toen de studenten van de Djatlovexpeditie in 1959 dood gevonden werden, verspreid over een bergpas in de noordelijke Oeral. Een waargebeurde schokkende gebeurtenis, een mysterie wat er voorgevallen is.
Een deel van het boek speelt zich af in de Verenigde Staten waar Roza terecht is gekomen nadat ze moest vluchten voor het Russische leger.
Wat heeft zich afgespeeld op die bergpas? Klopt Roza’s verhaal?
Je denkt aan het eind van het boek dat je het weet, maar toch komen er vragen op.
Je blijft erover praten…

Blindganger – Michael Ondaatje

Vlak na de Tweede Wereldoorlog worden de veertienjarige Nathaniel en zijn zus Rachel achtergelaten in London door hun ouders, die naar Singapore verhuizen. Een aantal ongewone mensen zorgt beurtelings voor hen. Het verhaal meandert door hun leven.
Het lijkt een doolhof, maar telkens wordt er weer iets onthuld over wat er is voorgevallen, vooral tijdens de oorlog. Na maanden komt alleen de moeder terug, maar ze laat niets los.
Jaren later komt Nathaniel er uiteindelijk achter wat zijn moeder verborgen hield.
Ingenieus verhaal, prachtig verteld.

Jeanine

Zomervacht – Jaap Robben

Als een boek bij DWDD wordt getipt ‘hoef’ je het als boekverkoper zelf niet meer te lezen. Het boek verkoopt zichzelf, zo leert de ervaring.
Collega Iris betoverde mij echter zo met haar bevlogen loftuiting, dat ik het wel móést lezen.
Ik beaam en citeer: ‘Een verhaal over onvoorwaardelijke liefde, over bescherming. Hartverscheurend.’

Sabel – Suzanne Wouda (vanaf 12 jaar)

Het net spant zich steeds strakker om de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wat doet dit met een jongen van een jaar of tien, Max, de verteller van dit verhaal. De beklemming en de angst groeien naarmate het verhaal vordert.
Ik betrapte me erop dat ik nog altijd ergens een sprankje hoop had, terwijl ik toch beter moest weten… Dit boek komt binnen als een mokerslag. Zo dicht op de huid is het geschreven.
Met mooie taalvondsten ook. Toen ik het uit had, was ik uit het veld geslagen, verdrietig en boos. Een jongen die me in korte tijd heel dierbaar was geworden, was er niet meer…
 

Lean on Pete – Willy Vlautin

Een boekverfilming is altijd wel een dingetje, om het hip uit te drukken.
Een paar maanden geleden zag ik Lean on Pete in de bioscoop. Ik kende het verhaal niet en liet me verrassen. Na het zien van de film had ik sterk de behoefte om in het hoofd van vijftienjarige hoofdpersoon te kijken. Ik had blijkbaar toch iets in de film gemist.
Het boek, geschreven in de ik-vorm, maakte het plaatje compleet en zal me nog lang bijblijven.
De vijftienjarige Charley heeft het niet getroffen in het leven. Zijn moeder is van huis vertrokken toen hij nog een baby was. Zijn vader is weliswaar dol op zijn kind maar het alleenstaande ouderschap lijkt te veel gevraagd. Zijn vader volgend in al zijn grillen moet Charley mee van Wyoming naar Oregon. Het is al de zoveelste verhuizing op rij. Het is zomervakantie. Charley is ontheemd. Op een nabijgelegen manege vindt hij een baantje. Zo kan hij in ieder geval eten kopen als pa weer een paar dagen van de aardbodem verdwenen lijkt.
In dit boek lees je hoe Charley zich in z’n eentje staande weet te houden. De omgeving waarin hij verkeert is er een waarin de mensen vechten om te overleven. Ze hebben geen oog  voor de naar liefde en aandacht snakkende puber. Rust, een luisterend oor en zachtaardig gezelschap vindt hij alleen bij het bijna afgedankte racepaard Lean on Pete. Het noodlot slaat (weer) toe. Charley neemt een voor zijn leeftijd volwassen besluit en neemt samen met Lean on Pete de benen.
Als een roadtrip gaat het verhaal verder. Charley gaat op zoek naar zijn familie, zijn roots.
In een mooie directe stijl geschreven realistisch verhaal. Mijns inziens ook zeer geschikt als Young-Adult boek.

Een onbarmhartig pad – Gerwin van der Werf

Hoofdpersoon Tiddo gaat met vrouw Isa en puberzoon Jonathan op vakantie naar IJsland. De regie is in handen van Tiddo. Hij zal zijn gezin wel even de vakantie van hun leven bezorgen, ware het niet dat de twee echtelieden door de jaren heen al zover van elkaar zijn afgedreven dat de missie gedoemd is te mislukken.
Welke capriolen worden er uit de kast gehaald om te redden wat al verloren is?
Regelmatig wilde ik Tiddo toeroepen : ‘Doe nou niehiet, het heeft geen zihin!’ Maar ja, het boek was al geschreven. Roepen had geen zin.

Normal people – Sally Rooney

Dit boek spant wat mij betreft de kroon dit jaar.
De jonge Ierse auteur laat je meevoelen en meeleven met twee jonge mensen, Collin en Marianne. Hij uit een arbeidersmilieu, zij van gegoede komaf.
Als lezer voel je dat deze twee dolende zielen voor elkaar zijn bestemd. Maar juist dát schijnen de twee, met korte maar ook langere tussenpozen zelf steeds weer opnieuw te moeten ontdekken.
Een fijn, warm en eerlijk liefdesportret. Vanaf februari 2019 in vertaling verkrijgbaar.

Mieke

Onorthodox – Deborah Feldman

In het begin van het boek staat de trouwfoto van een Joods stel die in de jaren vijftig lijkt te zijn genomen. Het jonge stel kijk gespannen in de lens. Het is echter 2003 en de regels waaraan de getrouwden zich moeten houden worden voorgeschreven door de chassidische Satmargemeenschap in Williamsburg. Aan het eind van het boek staat een foto van een blije jonge vrouw met een sigaret in haar hand op een bankje. Dit is het verhaal van Deborah Feldman die bij haar opa en oma opgroeide in deze sektarische gemeenschap; haar vader heeft een psychische stoornis en haar moeder is verstoten. Lezen is haar redding, maar ook dat is min of meer verboden en zo reist ze als kind met de bus naar de andere kant van de stad naar de bibliotheek om ongezien boeken te kunnen lenen. Door de literatuur krijgt ze inzicht in haar leven en in dat van anderen. Ze ontworstelt zich op een bewonderenswaardige manier aan haar strenge milieu, maar de vrijheid heeft een prijs: ze zal haar familie niet meer zien.
Een indrukwekkend en prachtig boek!

Klokkendans – Anne Tyler

Willa Drake heeft haar leven lang belangrijke beslissingen aan anderen overgelaten: haar ouders, haar echtgenoot, haar zoons en haar vriend. Als de ex-vriendin van haar zoon hulp nodig heeft besluit ze impulsief om haar te helpen. Ze ontmoet de ex-vriendin voor de eerste keer en op een wonderlijke manier voelt ze zich thuis in haar nieuwe omgeving en voor het eerst in haar leven wordt ze gezien. Haar stief-kleindochter beschouwt haar vanaf de eerste ontmoeting als oma. Een heerlijk boek dat goed afloopt, wat troostend is in deze weerbarstige tijd.

Harry en Sieny – overleven in verzet en liefde – Esther Shaya

Harry en Sieny leren elkaar midden in de oorlog kennen in de crèche van Henriette Pimentel tegenover de Hollandse Schouwburg. Het is liefde op het eerste gezicht, maar van romantiek is geen sprake. Beiden brengen Joodse kinderen uit de crèche naar onderduikadressen in het land. Totdat de crèche op last van de Duitsers moet sluiten. Dan moeten ook zij onderduiken. Na de oorlog willen ze een nieuw leven opbouwen. Ze willen het verdriet om hun familieleden achter zich laten en de angst voor een derde wereldoorlog doet ze besluiten naar Amerika te gaan. Van Amerika naar Mexico en dan weer terug naar Amsterdam. Het boek is heel mooi geschreven, op lichte toon en ook met humor. Dat is knap met zo’n beladen onderwerp.
Harry en Sieny leven nog steeds. Aanvankelijk wilden ze niet dat er een boek over hen werd geschreven, maar uiteindelijk hebben ze het voor hun kleinzoon gedaan en nu zijn ze er blij mee.

De porseleinkast – faxen aan Ger (deel 2) – Nicolien Mizee

‘O Ger, wanneer zal er toch een einde komen aan die zotte verering van het gevoel? Het onderkennen en duiden van onze gevoelens is slechts een manier om onszelf te leren kennen, waardoor we, door zo min mogelijk wrijving met onze omgeving te maken, ons beter kunnen blijven richten op waar het om gaat. Ik noem dat God, hoe jij dat noemt weet ik niet. Je noemt het waarschijnlijk niet. Dat kenmerkt de ware gelovige. En daarbij, alle mannen zijn bangerds.’ 
Mizee is een geweldige auteur! In haar beschrijvingen van ‘de ander’ herkende ik tot mijn afgrijzen mezelf. Tegelijkertijd schoot ik steeds in de lach. En ik bleef maar mooie zinnen overschrijven in een schriftje dat ik mee had genomen op vakantie. Ze spaart zichzelf evenmin. Op zoek naar eeuwige waarden en mensen die hun best doen, stuurt ze elke dag een fax aan Ger Beukenkamp, – de allesomvattende. Hij antwoordt niet. Gelukkig maar, nu mogen we allemaal meelezen en bij onszelf te rade gaan over de vraag: ‘Waar gaat het allemaal om?’

Roza – Olivier Willemsen

Tot slot wil ik nog eens Roza noemen. De afgelopen maanden heb ik vaak klanten die een tip vroegen blij gemaakt met dit fantastische boek.

Jan

Kort en goed

Het hoogtepunt van het literaire jaar was Roza van Olivier Willemsen. Een magnifiek geschreven boek met een sterke plot. Olivier Willemsen verstaat de kunst om elke zin, nee: elk woord zorgvuldig te kiezen en volledig in dienst van het verhaal te stellen. Er staat geen woord te veel in.

Zomervacht van Jaap Robben: een liefdevol portret van een ongemakkelijke familiesituatie. Een fijne roman, goed geschreven, net als Roza zonder overbodigheden.

Zadie Smith schreef het beste beschouwende boek: Voel je vrij, een mooie collage van haar stukken van de afgelopen jaren. Met name haar literaire recensies zijn erg goed.

Het mooiste plaatjesboek: Spul – catalogus archeologische vondsten Noord/Zuidlijn Amsterdam van Jerzy Gawronski & Peter Kranendonk. Een joekel van een boek (37x25 cm), voorbeeldig vormgegeven. Gewoon niet te geloven zo mooi!

Patricia van Peter Terrin: Als een moeder zomaar huis en kind (twee jaar) verlaat, vervolgens in paniek raakt, toch weer omdraait maar níét terugkeert, denk je WAAROM? Erg spannende psychologische thriller. Voor de liefhebbers van Roza.

Van Feitenkennis van Hans Rosling leerde ik dat het veel beter gaat met de wereld dan veel mensen (ik ook) denken.

Ik moet nog beginnen in Mooi doodliggen van A.F.Th. van der Heijden. Ik heb er het volste vertrouwen in dat dit weer een prachtige leeservaring wordt, zoals ik gewend ben bij deze grote schrijver.
 

Marthe (winkeldochter, 11 jaar)

Het meisje dat de maan dronk – Kelly Barnhill

Het is een heel erg mooi en spannend boek. Je krijgt steeds een stukje van de puzzel en uiteindelijk komt het allemaal samen. Ik kon er niet van afblijven. 

Schaduw van de leeuw – Linda Dielemans

Dit boek speelt in de prehistorie. Joeni wil heel graag ‘dromer’ (iemand die de toekomst voorspelt aan de hand van dromen) worden. Alleen het stamhoofd mag haar niet en hij verbiedt haar te dromen. Uiteindelijk wordt ze verstoten door haar stam en staat ze er helemaal alleen voor. Ik vond het heel erg leuk en spannend en ook mooi om een boek te lezen dat in een heel andere tijd speelt.

Betty (winkeldochter, 9 jaar)

Spreek je chocola? – Cas Lester

Dit boek leest heel vlot. Het gaat over vriendschap en een beetje meidengedoe én lekker eten. Yaz en Nadima willen wel vriendinnen worden, maar Nadima spreekt de taal niet en Yaz is heel dyslectisch, en dat communiceert niet zo makkelijk. Dan komen ze erachter dat ze allebei heel erg van chocola houden en dan komt het allemaal goed.

Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes – Francesca Cavallo en Elena Favilli

Het zijn allemaal losse verhalen over vrouwen die iets bijzonders hebben gedaan in hun leven. Er zitten heel mooie tekeningen bij. Ik vond het gek om te lezen dat vrouwen vroeger bepaalde dingen niet mochten doen, terwijl iedereen altijd zegt dat vroeger alles beter was. Nu ben ik erachter dat dat echt een mannenuitspraak is! Ik hoop dat er in de toekomst meer ruimte is voor vrouwen die hun droom willen laten uitkomen.