Het Belgische openbaar ministerie in transitie - M.E. De Meijer, J.B.H.M. Simmelink, D. Van Daele

In de tweede helft van de jaren negentig van de twintigste eeuw werd duidelijk dat de Belgische strafrechtsbedeling te kampen had met een legitimiteitscrisis. Gezien de centrale positie die het in de strafrechtsbedeling inneemt, wekt het geen verwondering dat het openbaar ministerie in bijzondere mate werd getroffen door deze crisis. Die vaststelling vormt de basis voor twee decennia (geplande) hervormingen die niet alleen betrekking hebben op de interne organisatie en het functioneren van de onderscheiden geledingen van het openbaar ministerie, maar ook op de beleidsmatige en beheersmatige verhouding tussen dit orgaan en de minister van Justitie. Tevens werd de mogelijkheid voor het openbaar ministerie om strafzaken via een minnelijke schikking af te handelen drastisch uitgebreid. In dit preadvies worden deze hervormingen grondig geanalyseerd. Hierbij wordt ook uitdrukkelijk aandacht besteed aan aspecten die tot nog toe in het hervormingsproces niet of nauwelijks aan de orde waren, zoals de afhandeling van strafzaken op het niveau van de politie, de verhouding tussen het openbaar ministerie en de onderzoeksrechter en de vraag in welke mate de vervolgingsbeslissing vatbaar dient te zijn voor een rechterlijke toetsing.

Voor het OM zijn veranderingsprocessen geen vreemd verschijnsel.
De ontwikkelingen die samenhangen met de herziening van de gerechtelijke kaart zijn nog niet volledig verwerkt, of nieuwe reorganisaties dienen zich aan. De overkoepelende kaders hiervoor zijn thans het 'programma versterking prestaties strafrechtsketen' en 'OM2020'. Met het eerstgenoemde programma moet het functioneren van de gehele strafrechtspleging worden versneld en versterkt. De ZSM-werkwijze en de buitengerechtelijke afdoening van strafzaken door middel van een strafbeschikking zijn voor het OM de belangrijkste instrumenten waarmee de beoogde versnelling moet worden bereikt. In het beleidsplan 'OM2020' zijn de contouren geschetst voor de toekomstige organisatie van het OM. In het verband van 'werkomgevingen' zullen de verschillende categorieën strafbare feiten binnen het OM worden afgedaan. In dit preadvies staan de actuele ontwikkelingen ten aanzien van de organisatie en de taken van het OM centraal.